W języku niemieckim generalnie rzeczownik nie przyjmuje żadnych końcówek przy odmianie przez przypadki – nie tak jak w języku polskim. Przyjmuje jedynie końcówkę wskazującą na liczbę mnogą. Jest to tak zwana odmiana słaba rzeczownika. Odmiana słaba, tak jak i płeć słaba dotyczy rodzaju żeńskiego. Jak wiemy większość rzeczowników rodzaju żeńskiego w liczbie mnogiej przyjmuje końcówkę –en. I jest to jedyna końcówka jaką w tej odmianie przyjmuje rzeczownik. Niestety, część rzeczowników żeńskich odmienia się według twardej, męskiej odmiany zwanej odmianą mocną. Rodzaj żeński jest mocny tylko wtedy gdy jest liczny, a zatem taka mocna żeńska odmiana występuje tylko w liczbie mnogiej. Takich rzeczowników jest jednak tylko 30. Ponieważ są to w zasadzie żeńskie rzeczowniki zachowujące się jak męskie, to otrzymują przegłos.
W przykładzie poniżej pokazano odmianę mocną rzeczownika męskiego i rzeczownika żeńskiego podlegającego tej samej odmianie mocnej.
Maskulinum
|
Feminum
|
Plural
| |
Nominativ
|
der Vater
|
die Mutter
|
die Väter, Mütter
|
Genitiv
|
des Vaters (końcówka odmiany mocnej)
|
der Mutter_
|
der Väter, Mütter
|
Dativ
|
dem Vater
|
der Mutter
|
den Vätern, Müttern (końcówka odmiany mocnej)
|
Akkusativ
|
den Vater
|
die Mutter
|
die Väter, Mütter
|
Takiej odmianie ulega większość rzeczowników w języku niemieckim – gdyż ta odmiana obejmuje zarówno rzeczowniki rodzaju męskiego jak i nijakiego (a także owe 30 rzeczowników rodzaju żeńskiego). A więc do rzeczownika rodzaju męskiego dodaje się końcówkę –s dla Genitiva w liczbie pojedynczej, a w liczbie mnogiej (dla rodzaju męskiego jak i ‘mnogiego’ żeńskiego) dodajemy w Dativie końcówkę –n. To znaczy oprócz końcówki wskazującej na użytą liczbę mnogą. A przypomnijmy rzeczowniki rodzaju męskiego najczęściej przyjmują końcówki -e, -er, -s lub nie otrzymają końcówki w ogóle (jak w przykładzie powyżej) przy tworzeniu liczby mnogiej.
Dodatkowo, do rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego pochodzenia obcego, które w liczbie mnogiej mają końcówkę –s nie dodaje się końcówki –n w Dativie liczby mnogiej (brzmiało by to dziwnie Autosn, nieprawdaż?), a w Genitivie lp rzeczownik przyjmuje końcówkę odmiany mocnej -s.
Singular
|
Plural
| |
Nominativ
|
das Auto
|
die Autos
|
Akkusativ
|
das Auto
|
die Autos
|
Dativ
|
dem Auto
|
den Autos ( a nie Autosn)
|
Genitiv
|
des Autos (końcówka odmiany mocnej)
|
der Autos
|
Te z rzeczowników męskich, dla których tworzymy liczbę mnogą za pomocą –en, zachowują się w liczbie mnogiej jak ‘żeńskie’ rzeczowniki (bo to żeńskie rzeczowniki tworzą często liczbę mnogą za pomocą –en). W liczbie mnogiej zatem ‘niewieścieją’, natomiast pojedynczo nadal odmieniają się za pomocą odmiany mocnej. Moc ukazuje się za pomoca ‘mocnej’ końcówki –s w Genitivie. Jest to tak zwana odmiana mieszana (choć jak się zastanowić mieszana odmiana była też dla tych żeńskich rzeczowników, co się w liczbie mnogiej zachowywały jak rzeczowniki męskie). Dotyczy ona jednak tylko rzeczowników męskich.
Singular
|
Plural
| |
Nominativ
|
der Dokor
|
die Doktoren (końcówka l.mn.)
|
Genitiv
|
des Dokors (końcówka odmiany mocnej)
|
der Doktoren (końcówka l.mn.)
|
Dativ
|
dem Doktor
|
den Doktoren (końcówka l.mn.)
|
Akkusativ
|
den Doktor
|
die Doktoren (końcówka l.mn.)
|
Są to najczęściej :
- rzeczowniki o zakończeniu -or:
der Doktor doktor
der Lektor lektor
der Motor silnik
der Professor profesor
der Reflektor reflektor
der Faktor czynnik
- rzeczowniki zakończone na -um i -ium:
das Zentrum centrum
das Datum data
das Museum muzeum
das Album album
das Studium studia
das Gymnasium gimnazjum
das Laboratorium laboratorium
das Kriterium kryterium
- oraz następujące rzeczowniki:
der Staat państwo
der See jezioro
der Schmerz ból
der Strahl promień
der Muskel mięsień
das Bett łóżko
das Ohr ucho
das Auge oko
das Ende koniec
das Hemd koszula
das Konto konto
Niektóre z szanownych rzeczowników rodzaju męskiego, które się bawią w ‘przebieranki’ (l.mnoga tak jak rzeczowniki żeńskie) w liczbie pojedynczej zostawiają sobie końcówkę żeńską –en, ale nie rezygnując z mocnej końcówki –s w Genitivie. Na przykład rzeczownik der Name przyjmuje końcówkę Name-n w Dativie i Akkusativie a w Genitivie zbitkę –ns (Namens).
Singular
|
Plural
| |
Nominativ
|
der Name
|
die Namen (końcówka l.mn.)
|
Genitiv
|
des Namens (końcówka odmiany mieszanej-en i odmiany mocnej -s)
|
der Namen (końcówka l.mn.)
|
Dativ
|
dem Namen (końcówka odmiany mieszanej)
|
den Namen (końcówka l.mn.)
|
Akkusativ
|
den Namen (końcówka odmiany mieszanej)
|
die Namen (końcówka l.mn.)
|
Według takiej mieszanej dziwacznej odmiany odmieniają się (tylko rzeczowniki zakończone na –e, które są rodzaju męskiego):
der Gedanke myśl
der Wille wola
der Name imię
der Glaube wiara
Podsumowując, rzeczowniki odmiany słabej, tj. rzeczowniki rodzaju żeńskiego, nie uzyskują przy odmianie przez przypadki żadnych dodatkowych końcówek (oprócz końcówek liczby mnogiej dla liczby mnogiej). Chyba, że znajdują się w grupie 30 rzeczowników żeńskich, które odmieniają się w l.mn. jak rzeczowniki męskie (odmiany mocnej).
A odmiana mocna to nic innego jak końcówka –s w Genitivie l.p. i końcówka – n w Dativie l.mn.
Wśród rzeczowników męskich też widać anomalie, a dokładnie 3. Pierwsza dotyczy rzeczowników kończących się w l.mn. na –s. One w l.mn. już nie zmienią swojej formy (bo kończyły by się na –sn). Druga dotyczy odmiany mieszanej, gdzie rzeczownik rezygnuje w l.mn. z końcówki –n (bo kończy się już na –en jak rzeczowniki żeńskie). A trzecia, kiedy w l.p. oprócz końcówki mocnej –s dla Genitiva rzeczownik przyjmuje końcówkę –en dla wszystkich przypadków oprócz wyjściowego Nominativa.
W każdej z anomalii odmiany mocnej końcówka –s dla Genitiva l.p. występuje zawsze.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz